سنوات پایان کار چیست و چه کسانی مشمول دریافت آن می شوند؟

حق سنوات و پایه سنوات یکی از مهم ترین حقوق کارگران است که اغلب آن ها با این حقوق آشنایی چندانی ندارند و همین باعث می شود که بسیاری از کارفرمایان حقوق آن ها را نادیده بگیرند. سنوات پایان کار یکی از انواع حق سنوات است که در صورت استعفا، بازنشستگی کارگر، از کار افتادگی، انقضای مدت قرارداد و فوت کارگر به او تعلق می گیرد و کارگر در این شرایط باید بیش از یک سال سابقه کار داشته باشد. ما در این مقاله قصد داریم شما را به طور کامل با سنوات پایان کار آشنا کنیم.

قانون کار درمورد سنوات پایان کار چه می گوید؟

برای آشنایی با سنوات پایان کار، بهتر است در ابتدا نگاهی بیندازیم به چند ماده از قانون کار که به سنوات پایان کار مربوط می شوند.

• ماده 21 قانون کار: طبق این ماده از قانون اداره کار و اشتغال، قراردارد کار به یکی از دلایل زیر خاتمه می یابد:

1. فوت کارگر
2. بازنشستگی کارگر
3. از کار افتادگی کلی کارگر
4. انقضای مدت در قرارداد های کار یا مدت موقت و عدم تجدید صریح یا ضمنی آن
5. پایان کار در قرارداد هایی که به کار معینی مربوط هستند
6. استعفای کارگر

• تبصره ماده 21: کارگری که استعفا می‌ دهد، موظف است یک ماه به کارش ادامه دهد و ابتدا استعفای خود را به صورت کتبی به کارفرما اطلاع دهد. در صورتی که حداکثر ظرف ۱۵ روز این کار را نکند، استعفای وی منتفی می‌شود و موظف است رونوشت استعفا و انصراف آن را به شورای اسلامی کارگاه، انجمن صنفی یا نماینده‌ کارگران تحویل دهد.
• ماده 22 قانون کار: در پایان کار، تمام مطالباتی که ناشی از قرارداد کار و مربوط به دوره‌ اشتغال کارگر در موارد فوق هستند، به کارگر (و در صورت فوت کارگر، به وارث قانونی وی) پرداخت خواهد شد.
• تبصرهماده ۲۲: تا تعیین تکلیف وراث قانونی، انجام مراحل اداری و برقراری مستمری از سوی سازمان تامین ‌اجتماعی، این سازمان موظف است علی ‌الحساب تا ۳ ماه، حقوقی را (به میزان آخرین حقوق دریافتی متوفی) به خانواده‌ی تحت تکفل وی پرداخت کند.
• ماده 24 قانون کار: در صورت خاتمه‌ قرارداد کار (کار معین یا موقت)، کارفرما مکلف است به کارگری که طبق قرارداد یک سال یا بیشتر به کار اشتغال داشته‌ است، برای هر سال سابقه‌ کار (اعم از متوالی یا متناوب) مبلغی را معادل یک ماه حقوق، به عنوان مزایای پایان کار پرداخت کند.
• ماده 27 قانون کار: هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله کوتاهی کند یا پس از تذکرات کتبی، آیین ‌نامه‌ های انضباطی کارگاه را نقض کند، کارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار، علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه، در ازای هر سال سابقه‌ کار، مبلغی را معادل یک ماه حقوق (آخرین حقوق کارگر) به عنوان حق سنوات به وی بپردازد و قرارداد کار را فسخ کند.
• ماده ۳۶ قانون کار: مزد ثابت عبارت است از مجموع مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل.
• تبصره‌ ۱ ماده ۳۶ قانون کار: منظور از مزایای پرداختی به تبع شغل، در کارگاه ‌هایی که طرح طبقه ‌بندی و ارزیابی مشاغل ندارند، مزایایی است که بر حسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می‌ شوند، مانند مزایای سختی کار، مزایای سرپرستی و فوق ‌العاده‌ شغل.
• تبصره‌ ۲ ماده ۳۶ قانون کار: در کارگاه ‌هایی که طرح طبقه ‌بندی مشاغل به مرحله اجرا درآمده ‌است، مزد گروه و پایه مزد مبنا را تشکیل می ‌دهد.
• تبصره‌ ۳ ماده ۳۶ قانون کار: مزایای رفاهی و انگیزه ‌ای، مانند کمک‌ هزینه‌ مسکن، خواربار، کمک‌ عایله ‌مندی‌، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزء مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمی‌ شوند.

چه کسانی مشمول سنوات پایان کار می شوند؟

همانطور که اشاره کردیم، در ماده 24 قانون کار آمده است که هر کارگری که یک سال یا بیشتر سابقه داشته باشد، سنوات پایان کار را دریافت می کند. البته در ادامه این قانون با اصلاحیه هایی تغییر کرد و مصوبه جدید به این گونه است که به تمام کارگرانی که بیشتر یا کمتر از یک سال سابقه دارند نیز سنوات پایان کار تعلق می گیرد. شاید برای سوال شما پیش بیاید که این سابقه کار باید متوالی باشد یا خیر. باید بگوییم که فرقی ندارد. حتی اگر کارگر سابقه کار متوالی نداشته باشد هم سنوات پایان کار به او تعلق می گیرد. حال باید به مفهوم خاتمه کار در ماده 24 قانون کار بپردازیم. همانطور که در قبل اشاره کردیم، بازنشستگی، فوت، از کار افتادگی، اتمام قرارداد و استعفای کارگر به عنوان خاتمه کار محسوب می شوند. هر کدام از این موارد شرایطی دارند که در هنگام خاتمه کار باید رعایت شود. برای مثال در ماده 22 قانون کار آمده است که اگر کارگری قصد دارد استعفا دهد، باید یک ماه قبل از ترک کار، استعفا را به صورت کتبی به کارفرما اطلاع دهد. اگر بدون اطلاع قبلی این اتفاق بیفتد، کارگر درواقع ترک کار کرده است و مشمول دریافت سنوات پایان کار نمی شود. در رابطه با این موضوع در ادامه توضیحاتی ارائه خواهیم داد.

سنوات پایان کار چگونه محاسبه می شود؟

در هنگام محاسبه سنوات پایان کار باید آخرین حقوق دریافتی را در نظر بگیریم. آخرین حقوق دریافتی در ماده 36 قانون کار آمده است که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد. البته این قانون هم دستخوش تغییراتی شده است و بعد از شکایات نمایندگان کارگران، مقرر شد که مزایای رفاهی نیز در هنگام پرداخت سنوات پایان کار در نظر گرفته شوند. البته در این زمینه هنوز اختلاف نظر وجود دارد و کاملا مشخص نیست که مزایای رفاهی در سنوات محاسبه می شوند یا خیر. کارفرما موظف است به ازای هر سال سابقه کار، یک ماه آخرین حقوق دریافتی را با عنوان سنوات پایان کار پرداخت کند. برای مثال اگر آخرین حقوق دریافتی کارگر در ماه 8 میلیون تومان باشد و این کارگر 10 سال سابقه داشته باشد، کارفرما موظف است 80 میلیون حق سنوات پایان کار پرداخت کند. باید اشاره کنیم که در شرایطی کارفرما موظف است که حقوق 45 روز یا 60 روز کار را در نظر بگیرد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

• سنوات پایان کار معادل با حقوق 45 روز

اگر در صورت تعطیلی کارگاه به واسطه حوادث غیر مترقبه و قوه قهریه، مرخصی تحصیلی با یا بدون حقوق تا دو سال، توقیف کارگر که منجر به محکومیت او نگردد و پس از اتمام دوره سربازی کارگر نتواند به کار خود برگردد، کارفرما به صورت غیر موجه کارگر را اخراج کرده است و باید به ازای هر سال سابقه کار، معادل حقوق 45 روز را به کارگر سنوات پایان کار پرداخت کند.

• سنوات پایان کار معادل با حقوق 60 روز

اگر به تشخیص کمیسیون پزشکی از کار افتادگی کارگر ناشی از کار باشد، به ازای هر سال سابقه کار، سنوات پایان کار کارگری معادل حقوق 60 روز محاسبه می شود.

سوالات متداول

• آیا کسانی که کار خود را ترک کرده اند نیز مشمول سنوات پایان کار می شوند؟

اگر کارگر بدون اطلاع قبلی کار خود را ترک نماید، مشمول سنوات پایان کار نمی شود. البته باید اشاره کنیم که نیت و خواست قلبی کارگر در ترک کار بسیار اهمیت دارد. در بعضی شرایط کارگر مجبور می شود کار خود را ترک کند. شرایطی مانند پرداخت نشدن حقوق، کارشکنی در واریز بیمه و ... . در این شرایط کارگر بالاجبار محل کار خود را ترک می کند. کارفرما در این شرایط مواد قرارداد را زیر پا گذاشته است و به همین دلیل باید سنوات پایان کار را تمام و کمال به کارگر پرداخت کند.

• آیا به کسانی که اخراج شده اند، سنوات پایان کار پرداخت می شود؟

بله. طبق ماده 27 قانون کار که در ابتدای مطلب آمده است، حتی اگر کارفرما مجبور شود کارگر را اخراج کند، حتما باید حق سنوات او را پرداخت کند و بعد قرارداد کار را فسخ کند. اگر کارفرما بدون عذر موجه کارگری را اخراج کند، کارگر حق دارد که شکایت کند و سنوات پایان کار را از کارفرما دریافت کند.

• آیا سنوات پایان کار به کارگران غیر رسمی تعلق می گیرد؟

در سنوات پایان کار هیچ تفاوتی بین کارگران رسمی و غیر رسمی نیست و کارگرانی که در شرکت های پیمانکاری اشتغال دارند و قرارداد نیز دارند، مشمول سنوات پایان کار می شوند.

• آیا کسانی که قرارداد پاره وقت دارند نیز سنوات پایان کار می گیرند؟

کارگرانی که به صورت ساعتی یا پاره وقت کار می کنند، متناسب با میزان عملکرد و ساعت کارکرد مشمول سنوات می شوند. در هنگام محاسبه سنوات پایان کار متوسط مزد دریافتی آن ها در سه ماه آخر محاسبه می شود.

جمع بندی

در قانون کار قوانینی مرتبط با سنوات پایان کار وجود دارد که عبارتند از: ماده 21، ماده 22، ماده 24، ماده 27 و ماده 36. در صورتی که با این ماده های قانون کار آشنا شوید، سنوات پایان کار را نیز به خوبی درک خواهید کرد. سنوات پایان کار در صورت فوت کارگر، بازنشستگی، از کار افتادگی، استعفا و اتمام قرارداد به کارگر تعلق می گیرد. سنوات پایان کار به ازای هر سال سابقه کار و معادل با یک ماه از آخرین حقوق دریافتی محاسبه می شود. اگر کارگر به صورت غیر موجه اخراج شود، حقوق 45 روز در نظر گرفته می شود و اگر از کار افتادگی کارگر به خاطر کار باشد، حقوق 60 روز محاسبه می شود. برای مثال اگر کارگری بازنشسته شود، 25 سال سابقه کار داشته باشد و آخرین حقوق دریافتی او 5 میلیون باشد، 125 میلیون سنوات پایان کار به او تعلق می گیرد.