قانون کار مرخصی زایمان در ایران، مزیتی برای مادران

مرخصی زایمان مزیتی است که در هر کشوری برای کارمندان وجود دارد؛ اما قانون کار مرخصی زایمان از کشوری به کشور دیگر، متفاوت است. مدت مرخصی، میزان حقوق در زمان مرخصی و... از جمله تفاوت های اصلی مرخصی زایمان در کشور های مختلف است. پیش از اینکه درباره مرخصی زایمان در ایران بیشتر بدانید، خوب است درباره مرخصی زایمان، به طور کلی، اطلاعاتی را به دست آورید. این مرخصی نوعی از مرخصی است که مادران یا بهتر است بگوییم، خانم های باردار، معمولاً کمی پیش و پس از زمان زایمان از آن استفاده می کنند. (البته این موضوع که از چه زمانی مرخصی زایمان شروع می شود نیز در کشور های گوناگون متفاوت است.) در برخی موارد و در بعضی کشور ها این مرخصی در هنگام قبول فرزند خواندگی کودک نیز اعمال می شود. هدف از مرخصی زایمان، ایجاد زمانی هرچند اندک برای زایمان، بهبودی، مراقبت از نوزاد جدید و ایجاد رابطه عاطفی بین مادر و فرزند پیش از بازگشت به کار است. آنچه اهمیت دارد و قابل توجه است، این نکته است که در مدت زمان مرخصی زایمان، کارفرما موظف است که جایگاه شغلی کارمند را برای او حفظ کند و کارمند جدیدی را استخدام نکند. گاه علاوه بر مرخصی قانونی، برخی از کارفرمایان در قرارداد های کاری، مزایای دیگری را نیز برای بارداری و زایمان در نظر می گیرند. این مزایا می تواند شامل حقوق اضافی یا مرخصی زایمان طولانی تر بشود.

چه کسانی حق دریافت مرخصی زایمان را دارند؟

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، در بسیاری از کشور ها، مادران غیر بیولوژیک، مادرانی که کودکی را به فرزندخواندگی پذیرفته اند نیز حق استفاده از مرخصی زایمان را دارند. (این موضوع به قانون کار مرخصی زایمان در هر کشور بستگی دارد.) با این وجود، چند نکته در استفاده از این مرخصی حائز اهمیت است که به آن ها اشاره می کنیم:

• مدت زمان کار کردن کارمند نزد کارفرما (مدت زمان همکاری با کارفرما و مجموعه) در دریافت مرخصی زایمان موثر است.
• تعداد کارکنان مجموعه نیز در دریافت مرخصی زایمان بی تاثیر نیست.
• گاهی اوقات اثبات بارداری و اطلاع رسانی از بارداری در طول زمان نیز لازم است.

آیا پدران نیز از مرخصی بهره مند می شوند؟

پدران مراقبان ثانویه فرزندان هستند. در بسیاری از کشور ها پدران به جای مرخصی زایمان از مرخصی والدین و مرخصی ویژه خود برخوردار می شوند. مدت زمان مرخصی پدران از کشوری به کشور دیگر متفاوت است؛ اما معمولاً کمتر از مرخصی زایمان است. در برخی از کشور ها مانند بریتانیا، والدین می توانند مرخصی را با هم به اشتراک بگذارند؛ یعنی هر کدام از والدین برای مراقبت از نوزاد جدید خود مدتی را در مرخصی باشند. در برخی از موارد، مرخصی والدین می تواند برای مراقبت از کودکان بزرگ تر نیز گرفته شود، گاهی اوقات تا سن 18 سالگی فرزند، مرخصی قابل استفاده است. به طور کلی در بسیاری از کشور ها به دلیل ترویج فرهنگ برابری، بدون توجه به جنسیت افراد (اینکه پدر هستند یا مادر) برای والدین مرخصی‌ای در نظر گرفته می شود. شرکت‌ هایی که مرخصی والدین را بدون توجه به جنسیت در استراتژی خود قرار می دهند، ممکن است مشارکت بیشتری را از سوی کارمندان خود ببینند و حتی نیرو های بهتر و با استعداد تری را جذب کنند.

آیا کارمندان در طول مرخصی زایمان حقوق می گیرند؟

در اکثر کشور ها، کارمندان در مدت زمان استفاده از مرخصی زایمان نیز نوعی حقوق یا کمک هزینه دریافت می کنند. با این حال، در برخی از قوانین نیز کارمندان فقط برای بخشی از مدت زمان مرخصی خود حقوق دریافت می کنند. در خصوص اینکه، چه کسی حقوق زایمان را پرداخت می کند نیز همه چیز به قوانین کشور ها بستگی دارد. گاه کارفرما، گاه دولت (از طریق تامین اجتماعی) و گاه ترکیبی از این دو.

قانون کار مرخصی زایمان در ایران

در ایران نیز مانند سایر کشور های جهان، مادران شاغل می توانند از مدت زمان مرخصی زایمان تامین اجتماعی استفاده کنند. این مرخصی در ایران، به مدت 9 ماه قابل استفاده است. اگر خانم شاغل و بارداری هستید یا قصد دارید در آینده ‌ای نزدیک باردار شوید، خوب است تا با جزئیات قانون کار مرخصی زایمان آشنا شوید. مرخصی زایمان در ایران، با سایر مرخصی ‌ها تفاوت دارد و به‌ عنوان سابقه کاری فرد محسوب می ‌شود. در زمان این مرخصی نیز، کارمندان از عیدی، سنوات، حقوق و دستمزد برخوردار می شوند. در قوانین کار ایران، کلیه زنان شاغلی که یک سال پیش از زایمان خود، حداقل 60 روز سابقه بیمه داشته باشند، می توانند از مرخصی زایمان استفاده کنند.

مدت زمان مرخصی زایمان در ایران

تا پیش از سال 1392، مرخصی زایمان برای بانوان شاغل، ‌ 6 ماه در نظر گرفته می ‌شد؛ اما از سال 1392 به بعد، طبق قانون کار مرخصی زایمان جدید این زمان به 9 ماه تغییر پیدا کرد. خوب است بدانید که این مدت زمان برای زنان شاغلی که فرزند دو قلو و یا بیشتر دارند و سن فرزندان آن ها کمتر از یکسال است، ۱۲ ماه خواهد بود. مادران شاغل در این 12 ماه از تمام حقوق و مزایای گفته شده، بهره ‌مند خواهند شد.

چه زمانی باید برای دریافت مرخصی زایمان اقدام کرد؟

طبق قانون کار مرخصی زایمان ، این مرخصی از زمان تولد نوزاد آغاز می شود و پیش از تولد نوزاد، قابل استفاده نیست. خوب است بدانید که مادرانی که در ماه‌ های آخر بارداری شرایط خاصی داشته باشند و نیاز به استراحت مطلق پیدا کنند، می توانند از مرخصی استعلاجی استفاده کنند. این افراد همچنین می‌ توانند با ارائه گواهی پزشک متخصص، مرخصی زایمان خود را از پیش از تولد فرزند آغاز کنند. فراموش نکنید که حداقل 3 ماه از این مرخصی باید پس از زایمان استفاده شود.

شرایط و مدارک لازم برای دریافت مرخصی زایمان چیست؟

از جمله مدارک ضروری برای استفاده از قانون کار مرخصی زایمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کد بیمه تامین اجتماعی
• شناسنامه کودک
• گواهی نامه پزشک
• خلاصه پرونده ترخیص از بیمارستان
• کپی تمام صفحات شناسنامه پدر و مادر

خوب است بدانید که به استناد قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده که در تاریخ 20/خرداد/1392 تصویب شد، مجلس شورای اسلامی کلیه محدودیت‌ های مقرر در قانون تنظیم خانواده و جمعیت را لغو کرد. در این راستا، از تاریخ 29/تیر/1392 هیچگونه محدودیتی بابت پرداخت کمک بارداری از لحاظ تعداد فرزندان وجود ندارد.

کمک هزینه بارداری چیست؟

کمک هزینه بارداری و مرخصی زایمان دو موضوع جدا از یکدیگر نیستند. در اصل، کمک هزینه بارداری همان حقوق و دستمزدی است که در دوران مرخصی به مادران شاغل پرداخت می‌ شود. خوب است این نکته را بدانید که در صورت استفاده از مرخصی استعلاجی پیش از زایمان، حقوقی به خانم ‌های باردار تعلق نمی‌ گیرد.

حقوق در مرخصی زایمان چطور محاسبه می ‌شود؟

نحوه محاسبه حقوق در قانون کار مرخصی زایمان برای هر فرد متفاوت است و به مدت زمان استفاده از مرخصی بستگی دارد. در این خصوص، خوب است که به نکات زیر توجه کنید:

• خانم شاغل، پس از زایمان نباید مشغول به کار باشد.
• خانم شاغل باردار باید حداقل 60 روز پیش از زمان بارداری سابقه پرداخت بیمه تامین اجتماعی داشته باشد.

برای محاسبه میزان حقوق مرخصی زایمان، دو سوم آخرین حقوق دریافت‌ شده توسط فرد باردار که تحت پوشش بیمه قرار دارد، مدنظر قرار می‌ گیرد.

مرخصی دوران شیردهی چیست؟

بر اساس ماده 78 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مادران شیرده می ‌توانند پس از هر سه ساعت کار، نیم ساعت مرخصی بگیرند تا به فرزندان خود شیر بدهند. این مرخصی تا پایان دو سالگی کودک ادامه دارد و جزء ساعت کار مادر نیز محسوب می‌ شود.

آیا آقایان هم می توانند از چنین مرخصی ای در ایران استفاده کنند؟

نگهداری از فرزند بر عهده پدر و مادر، هر دو، است. به همین دلیل، در ایران نیز مانند بسیاری از کشور ها برای پدر ها نیز مرخصی در نظر گرفته می ‌شود. مدت زمان مرخصی برای مردان، 3 روز است و در‌ صورتی ‌که همسران آن ‌ها خانه ‌دار باشند یا از مرخصی زایمان استفاده نکنند، این پدران نیز نمی‌ توانند از مرخصی بهره‌ مند شوند. پیش از سال 1392، این مدت زمان 14 روز بود؛ اما پس از تصویب ماده 103 در سال 1396، تعداد روز های مرخصی مردان به 3 روز کاهش پیدا کرد.

نتیجه گیری

مرخصی زایمان نوعی از مرخصی است که به خانم های شاغلی که مادر می شوند داده می شود. قانون کار مرخصی زایمان از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و بستگی به قوانین کار کشور ها دارد. این مرخصی در ایران نیز شرایط و قوانین خاصی را شامل می شود. ما در این مطلب سعی کردیم تا صفر تا صد قانون کار مرخصی زایمان در ایران را برای شما توضیح دهیم. همچنین اگر دارید پدر می شوید نیز خوب است بدانید که قادر به استقاده از مرخصی خاصی، به مدت 3 روز هستید که در این مطلب به آن نیز اشاره شد.